KARS LOJİSTİK MERKEZ SWOT ANALİZİ

 

Dr. Samet TOPAL

Lojistik, üretim ve tüketim noktaları arasındaki malzeme ve bilgi akışının koordinasyonu ve planlaması ile ilgilenmekte; lojistik hizmetler, malların kabulü, depolanması, stok yönetimi, siparişlerin hazırlanması ve dağıtımı faaliyetlerinden oluşmaktadır. Ekonomideki diğer sektörlerle dağıtım, depolama vb. süreçler bakımından birebir ilişkisi olan lojistik faaliyetler bütün sektörleri tamamlamakta ve birbirine bağlamaktadır. Küresel rekabet koşullarında hızlı teslimat önemli bir rekabet avantajı sunmakta; işletmeler üretim ve nihai kullanıcıya erişim için birim maliyetler ve süreleri azaltmaya çalışmaktadır. Lojistik faaliyetler sayesinde üretim ve tüketim noktaları arasında ürünlerin müşterilerine güvenli, ekonomik ve hızlı bir şekilde ulaştırılması sağlanmakta; işletmelerin farklı piyasalara girmesi ve pazar payını arttırması gibi avantajlar yakalanmaktadır. Dünya genelinde ürünlere yönelik taşıma ihtiyacının artmasıyla öne çıkan lojistik faaliyetler, işletmelerin rekabet gücünü doğrudan etkilemektedir (Bayraktutan, 61).

Günümüzde küresel rekabet nedeniyle bir firmanın rakipleri arasından sıyrılması, maliyetlerini minimum seviyeye indirmesi ve üretimde verimli olması gerekmektedir. Bu da üretim yanı sıra taşıma maliyetlerini en aza indirme noktasında lojistiğin öneminin artmasına yol açmaktadır. Dünyada hızla artan mal ve hizmet ticareti, lojistik faaliyetlerin hızla artmasına yol açmakta, lojistik sektöründeki hızlı gelişme ve büyüme trendi, bu alandaki faaliyet türleri ve iş süreçlerinde değişim ve yenilikleri beraberinde getirmektedir. Bu faaliyetleri entegre biçimde lojistik merkezlerde verme fikri ABD’de doğmuş, Japonya ve Avrupa’dan sonra Türkiye’ye ulaşmıştır (Üzümcü, Tokucu, 193).

Kaynak: https://www.tcdd.gov.tr/kurumsal/lojistik-merkezler

Lojistik merkezler tüm lojistik faaliyetlerin bir arada yürütüldüğü, çok modlu taşımacılık türlerine (multimodal, intermodal, kombine)  ve uluslararası taşımacılık koridorlarına erişim sağlayan ve ticari süreçlere müdahil tüm kurum ve kuruluşların bir arada bulunduğu fiziki mekânları ifade etmektedir (https://www.utikad.org.tr/Detay/Sektor-Haberleri/11803/10-soruda-lojistik-merkezler). Lojistik merkez, lojistik ile ilgili faaliyetlerin ticari bir temele dayandırılarak gerçekleştirildiği belirli bir alanı tanımlamaktadır. İhtiyaç duyulan alt ve üstyapının tesis edildiği bu bölgenin lojistik faaliyetlere tahsis edilmesi, verimlilik, rekabet üstünlüğü ve katma değer artışının yanında ülke genelinde iş ve yatırım ortamının geliştirilmesini sağlamakta; kaynakların düşük üretkenlik alanlarından yüksek verimlilik alanlarına aktarılmasına zemin hazırlamaktadır. İhtiyaçlara cevap verebilecek büyüklükte lojistik merkezlerin oluşturulması önem taşımakta ve kuruluş yeri seçimi stratejik bir karar olarak ortaya çıkmaktadır. Lojistik merkezlere, ülkelerin küresel lojistik üs olmasında önemli roller verilmekte; uluslararası rekabetin giderek arttığı lojistik sektöründe rekabet gücü elde edebilmek için lojistik merkez projelerinin geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanında, lojistik merkez potansiyeli taşıyan yerleşim alanlarının belirlenmesi, ülkenin lojistik sorunlarına bütünsel bir bakış açısı getirmesi açısından anlam kazanmaktadır. Bu yüzden, lojistik merkezlerin fonksiyonlarının ve özelliklerinin ortaya konulması ile birlikte yer seçimi ve proje maliyeti konularının ayrıntılı olarak ele alınması gerekmektedir (Bayraktutan 2, 2). Lojistik merkezlerinin temel fonksiyonları Tablo 1’de gösterilmiştir.

Tablo 1. Lojistik Merkezlerin Temel Fonksiyon Özellikleri

Özellik	Açıklama
Multimodalite	En az iki taşıma moduna erişim (sıklıkla karayolu ve demiryolu)
Çok İşlevlilik	Geniş kapsamlı hizmetlerin varlığı
Çok Kullanıcılık	Çok sayıda müşteriye hizmet sunma
Entegre Platform Fonksiyonları	Farklı iş birimleri için iyi işbirliği koşulları Sanayi ve ticaret işletmeleri, taşımacılık ve lojistik işletmeleri için entegrasyon platformları oluşturma
Bilgi Teknolojisi Çözümleri	Gelişmiş bilgi ve iletişim teknolojileri
Değer Ekleme	Bölgesel kalkınma açısından makroekonomik fayda, tedarik zinciri üyeleri açısından mikro ekonomik fayda yaratma

Kaynak: (Venalainen ve diğ., 2001) aktaran, yapraklı ve ünalan 680

Bu bağlamda lojistik merkezler, ticaret akışlarının rasyonelleşmesine katkılarını bütünleşmiş hizmetler ve ulaştırma türlerinin birleşimini sağlayarak katma değer üretmekte, ürünlerin kesintisiz biçimde şehir dağıtımını sağlayarak trafik tıkanıklığını önlemede de katkı sağlamaktadırlar. Bir arada bulunan lojistik işletmeleri ve bunların sunduğu hizmetler kümelenme etkilerine bağlı pozitif dışsallıklar oluşturmaktadır. Bu bağlamda dünya genelinde ve Türkiye örneğinde lojistik merkez Türkiye’de 2006’dan itibaren özel sektörün yanı sıra TCDD öncülüğünde lojistik merkezlerin kurulmaya başlanmış ve bu bağlamda Kars ilinde de bir lojistik merkezin kurulması düşüncesi ortaya çıkmıştır. Bu düşünce, Kars ilinde başta Serhat Kalkınma Ajansı (SERKA) olmak üzere kamu kurumları ve sivil toplum kuruluşları tarafından benimsenmiş, ülkemizin görece geri kalmış bu ilinde ekonomik hayata canlanma getirmesi ve TRA2 bölgesinin kalkınmasına katkı sağlaması açısından uygun bir kamu yatırımı olacağı belirtilmiştir (Üzümcü, Tokucu, 193).

Kars Lojistik Merkezinin SWOT Analizi

SWOT analizi, bir organizasyonun güçlü ve zayıf yönlerini ve çevredeki fırsat ve tehditleri belirlemeyi amaçlar. Bu faktörleri belirledikten sonra, güçlü yönler üzerine inşa edilebilecek, zayıf yönleri ortadan kaldırabilecek, fırsatlardan yararlanabilecek veya tehditlere karşı koyabilecek stratejiler geliştirilir. Güçlü ve zayıf yönler, organizasyonun iç değerlendirmesiyle, fırsatlar ve tehditler ise dış değerlendirmeyle belirlenir. İç değerlendirme, kuruluşun güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek için, dış değerlendirme ise fırsatları ve tehditleri belirlemek amacıyla politik, ekonomik, sosyal, teknolojik ve rekabetçi ortamı tarar (Dyson, 2004: 632). SWOT ifadesi bir kısaltmadan oluşmaktadır.  Bir analizin güçlü yönleri (Strenghts), zayıf yönleri (Weaknesses), fırsatları (Opportunities) ve tehditleri (Threats) ifade eden İngilizce kelimelerin baş harflerini temsil eder.

Bu bağlamda Kars Lojistik Merkezinin (KLM) SWOT analizi konuyla ilgili yapılan akademik çalışmalar, kurum yayınları ve Kars ili üzerine çalışmalar yapan akademisyenler ile görüşülerek oluşturulmuştur. İlgili yazın ve görüşmeler sonrası KLM’nin sahip olduğu güçlü ve zayıf yönler ile bulunduğu bölgede sahip olduğu fırsat ve tehditler aşağıda sıralanmıştır:

·       Güçlü Yönler:

o   Kafkas Üniversitesi’nde Uluslararası Ticaret ve Lojistik Bölümü ve Lojistik Araştırma ve Uygulama Merkez Müdürlüğü’nün bulunması ve dolayısıyla KLM’nin ihtiyaç duyduğu beşeri sermayenin oluşmasına ve üniversite-sanayi işbirliğine katkı sağlamaktadır.

o   Erzurum-Kars arasında bölünmüş yol çalışmalarının tamamlanmasıyla doğu-batı arasında ulaşımda rahatlık sağlanması ve Kars demiryolu hattına entegre karayolu hattının yapılmış olması.

o   Sarıkamış kış turizmiyle ulusal ve uluslararası alanda tanınırlığının artması

o   Uluslararası hava limanına sahip olması

o   Bakü-Tiflis-Kars (BTK) demiryolu hattının tamamlanması

o   Kars’ın Orta Asya ve Kafkasya’ya açılan bir kapı olması

o   En fazla teşvik verilen 6. Bölge illerinden biri olması ve kamusal teşviklerin yatırım maliyetlerini belirgin biçimde azaltabilmesi.

o   İhraç edilecek tarım ve hayvancılık ürünleri potansiyeli

o   Orta Asya ve Kafkasya’dan gelerek Avrupa’ya taşınacak malların Avrupa gümrüğüne gireceği ilk yerin Kars olması, bu malların sağlık ve diğer standardizasyon kontrollerinin Kars’ta yapılmasını zorunlu kılmaktadır.

·       Zayıf Yönler:

o   İklim koşullarının ağırlığı

o   Denizyolu bağlantısının olmaması

o   Sektörde yer alan firmaların kurumsallaşma konusunda yaşadıkları sorunlar

o   Ekonomisinin tarıma dayalı olmasından ötürü imalat sanayinin istenilen seviyede gelişmemesi

o   Sektöründe eğitimli, yabancı dil bil bilen eleman eksikliği

o   Sermaye altyapı yatırımlarının yetersizliği

o   Girişimcilik kültürünün gelişmemiş olması

o   Hammaddeye uzaklık ve nakliye maliyetleri

o   Dış ticaret kapasitesinin düşük olması

o   Ar-Ge kapasitesinin düşük olması

o   Yabancı yatırım yetersizliği

o   Lojistik veri tabanının bulunmaması

o   Bölgede sanayi altyapısının yeterince gelişmemiş olması (OSB’lerin, ARGE’nin ve Teknoloji Merkezlerinin yetersizliği)

o   Bilgi teknolojilerindeki eksiklik ve gelişen teknolojiye yeterince uyum sağlanamaması

·       Fırsat

o   Kars ilinden Trabzon hattına demiryolu bağlantısı kurulduğunda denizyolu ile entegre ulaşım imkânı sayılabilir.

o   Serhat Bölgesi’nde yapımı planlanan demiryollarının önemli ileri-geri bağlantıları, bölgenin sahip olduğu güçlü TIR filosunun taşımacılık sistemine uyarlanması ile rekabet üstünlüğüne ulaşma hedefi KLM’nin kurulmasının en önemli ekonomik gerekçesidir

o   Komşu ülkelere, Kafkasya, Ortaasya ülkeleri ve Çin’e ihracat yapan tüm Türkiye sathındaki firmalara lojistik hizmeti sunmak üzere planlanmıştır

o   KLM, Türkiye’nin Azerbaycan, İran ve Gürcistan yanı sıra Rusya Federasyonu ve Türk Cumhuriyetlerine ihracat açısından da oldukça büyük önem taşımaktadır.

o   KLM faaliyete geçecek bir lojistik merkez, bir hizmet alanı olarak bölge ekonomisinin üretim gücünün, üretilen katma değerin, dış ticaretin artması ve çeşitlenmesine katkı sağlayabilecektir.

o   ELM ve KLM tamamlandığında bölgede ulaşım ve lojistikle bağlantılı hizmet sektörü alanlarında (antrepoculuk, sigorta-finans kuruluşları, oto servis hizmetleri) üretim ve istihdam artabilecek, ihracata dönük uzmanlaşmış banka şubeleri, dış ticarete dönük leasing-faktöring kuruluşları v.b faaliyetleri bağlamında özel sektör yatırımları artabilecektir.

o   KLM faaliyete geçtiğinde dış ticaret işlemlerini gerçekleştirecek danışmanlık şirketleri, aracılık faaliyetleri, bankacılık ve sigorta faaliyetleri yanı sıra dolaylı üretim ve hizmet faaliyetleri de artacaktır.

o   KLM’de faaliyete geçecek firmalar, oluşturacakları istihdamla (doğrudan istihdam tahminen ELM ve KLM’de 1000 kişi, dolaylı yan sektörler istihdamıyla toplam 4000 kişi) her iki bölge ekonomisine doğrudan katkı yapacaktır. Ayrıca ELM ve KLM’de çalışan kişiler ve ailelerinin harcamaları çarpan etkisiyle artacak, hem il, bölge sakinleri ve hem de lojistik firmalar için tüketim ve üretim artışının uyardığı pozitif dışsallıklar görülebilecektir.

o   KLM’nin yakın bölgesinde montaj sanayiler gelişerek yeni istihdam alanları oluşturabilecektir. Lojistik sektörü ileri ve geri bağlantıları ile hizmet sektörlerinde yeni yatırım ve istihdam alanları ortaya çıkabilecektir. Ayrıca ELM ve KLM içinde paketleme, montaj, etiketleme, taşıma işleri organizatörlüğü ve geri dönüşüm faaliyetleri oluşabilecektir.

o   Karabağ sorununun çözülmesi ile bölgenin öneminin artması

·       Tehdit

o   Küresel Riskler ve Bölgesel Krizler

o   Akaryakıt Fiyatlarındaki Sürekli Artış

o   Çevre Ülkelerdeki İç Karışıklıklar

o   Salgın gibi beklenmeyen yeni tehditlerin ortaya çıkması

o   Başta İran olmak üzere, lojistikte rakip ülkelerin başta düşük maliyetli insan kaynağı olmak üzere düşük girdi maliyetlerini bir rekabet aracı olarak kullanmaları

o   Büyük ölçekli yabancı lojistik şirketlerinin Türk pazarına hâkim olmaya başlaması

o   Döviz kurlarındaki artış eğilimi, yüksek enflasyon ve ekonomik küçülme